Poniżej przedstawię podział mięśni brzucha na te działające miejscowo (lokalnie) i ogólnie (globalnie) oraz podział związany z mięśniami lokalnie i globalnie stabilizującymi, oraz globalnie mobilizującymi. Dzięki temu łatwiej zobrazujesz sobie znaczenie mięśni brzucha w stabilizacji kręgosłupa w obrębie funkcjonalnego schematu ruchowego. Cała dywagacja będzie wstępem do części drugiej ANATOMII MIĘŚNI BRZUCHA oraz dalszych rozważań pracy i dysfunkcji mięśni.
Mięśnie brzucha, anatomia i wzorzec ruchu. Co mają ze sobą wspólnego?
Zapewne kojarzysz stwierdzenia takie jak wzorzec ruchu lub schemat ruchu. Bez wątpienia często używany w świecie trenerskim oraz ludzi trenujących amatorsko na wyższym poziomie świadomości. Czym jest wzorzec ruchu i jak odniosę się do niego w wydajnej pracy przez mięśnie brzucha?
Doskonale wiesz, że do wytworzenia jakiegokolwiek ruchu potrzebna jest skoordynowana praca mięśni. Anatomia mięśni brzucha sugeruje, że ten schemat, jest ściśle określony. Fizjologiczne cechy mięśni określają ich różne funkcje. Dzięki temu mięśnie mogą się wzajemnie dopełniać oraz wytwarzać odpowiednią siłę. Dotyczy to każdych mięśni, nie tylko brzucha.
Rodzaj pracy i skurczu, jakie wykonują mięśnie brzucha
Zapewne najbardziej znasz pracę koncentryczną, ekscentryczną oraz izometryczną. Przejście między trzema fazami pracy mięśni towarzyszy Ci nie tylko na sali treningowej, a także, na co dzień – chociażby podczas spaceru. Praca mięśnia musi być wydajna w każdym jego zakresie. Wtedy mięsień jest wydajny. Nazywa się to efektywnością funkcjonalną mięśnia. Do tego również potrzebny jest sprawny układ nerwowy – aczkolwiek to temat na odrębne rozważania.
Wracając, takie zakresy możemy podzielić na zakres wewnętrzny – gdy mięsień jest skrócony, zakres neutralny – spoczynkowy oraz w zakres zewnętrznym- gdy mięsień jest w swym rozciągnięciu. Wspominałem o tym trochę w filmie dotyczącym budowania drabinki centralnej stabilizacji. Szerzej opiszę efektywność funkcjonalną mięśni w innym wpisie. Na pewno pojawi się tutaj odnośnik.
Mięśnie brzucha — anatomiczny podział
Funkcja wynikająca z anatomii wpływa na przynależność mięśnia do danej kategorii. Wydajne i silne mięśnie brzucha pozwalają sprawniej poruszać się między wyzwaniami każdego treningu. W poprzednim artykule zaproponowałem jak zbudować drabinkę sprawności centralnej stabilizacji. Dziś omówię to, jak mięśnie brzucha działają ze względu na ich funkcjonalny podział. Odniosę się do stabilizacji kręgosłupa i kontroli ruchu. Zrozumienie tego zagadnienia da Ci przewagę. Nim jednak tak będzie, potrzebujesz solidnych podstaw. Od czego zacząć?
1. Układ lokalny i globalny mięśni brzucha
A. Bergmark zaprezentował podział mięśni dzielący się na lokalny i globalny układ kontroli mięśniowej.
Układ lokalny zawiera mięśnie, które działają miejscowo. Kontrolują stabilność odcinkową kręgosłupa i są najgłębiej położone przyczepiające się do kręgu lędźwiowego. Zaliczane są również do mięśni tonicznych – posturalnych, które kontrolują aktywności dnia codziennego. Wykazują stałą aktywność niskiego i wysokiego progu, nie generują dużych momentów sił oraz są odporne na zmęczenie. Zbudowane są z przeważającej ilości włókien czerwonych. Najbardziej powszechnym przykładem tego typu mięśnia jest mięsień poprzeczny brzucha, mięsień wielodzielny.
Układ globalny zawiera mięśnie, które położone są powierzchownie – wielostawowe, głębokie – jednostawowe. Zaliczane do mięśni fazowych. Czyli włączają się, kiedy trzeba. Charakteryzuje ich duża dźwignia. Mają zdolność do generowania dużych momentów sił, szybciej ulegają zmęczeniu. Zbudowane są z przeważającej ilości włókien białych. Przykładem tych mięśni są mm. kulszowo-goleniowe, m. prosty brzucha.
Zarówno układ lokalny, jak i globalny muszą ze sobą współpracować, aby osiągnąć efektywną funkcję centralnej stabilizacji.
Trochę tego jest, prawda? Można się nawet lekko zgubić. Pozwól, że to jeszcze raz rozjaśnię. Zobacz – ogólna klasyfikacja mięśni z podziałem na ich pracę koncentryczną, ekscentryczną i izometryczną dobrze znasz. Dzięki temu wiesz jaką rolę mięsień spełnia w ruchu. A gdy ruch zostaje wykonany, to jego jakość zależna jest od pracy mięśnia w każdym jego zakresie. Wewnętrznym, zewnętrznym i neutralnym. Wszędzie musi być wydajny. Proste, prawda? To idziemy dalej. Odnosząc się do mięśni brzucha inaczej również centralnej stabilizacji kręgosłupa, gdy już mamy wyżej wspomniany podział rozdzielmy je na ich funkcję lokalną i globalną. Co ich wyróżnia? Skład, ich nadrzędne cechy i funkcja, rola w schemacie ruchowym. Ich rola jest odpowiednio dobrana do zadań, jakie muszą wykonać.
Cały wyżej przedstawiony podział sprowadza się na ostatnią klasyfikację i charakterystykę funkcjonalną mięśni. Można pomyśleć – a po co mi takie podziały. A no po to, by znać rolę, zadania mięśni w ruchu lub odpowiednio działać w obrębie dysfunkcji. Mięśnie brzucha mają swoje zadanie we wzorcach ruchowych, znajomość ich anatomii się przydaje. Uwierz mi 🙂
Przejdźmy zatem do ostatniego podziału mięśni na funkcję mięśni jako globalne mięśnie mobilizujące, globalne mięśnie stabilizujące oraz lokalne mieście stabilizujące.
2. Funkcja stabilizująca i mobilizująca mięśni brzucha
Każdy ruch to praca skoordynowanych ze sobą mięśni. Każdy mięsień wzajemnie się dopełnia w wytworzeniu i utrzymywaniu ruchu. Rola mięśnia jest ściśle powiązana jego strukturą i cechami fizjologicznymi wspomagając ruch w danym stawie oraz segmencie ciała.
Klasyfikacja mięśni na mięśnie globalne mobilizujące, globalne mięśnie stabilizujące oraz lokalne mięśnie stabilizujące zawiera w sobie wcześniejszy podział, czyli układ mięśni lokalnych i globalnych, a także stabilizatorów i mobilizatorów.
Lokalne mięśnie stabilizujące wspierają stawy kontrolując ruch segmentarny. Mięśnie brzucha należące do tej grupy często przejawiają wyprzedzającą aktywność względem wykonywanego ruchu. Dzięki temu tworzą wsparcie centralnej stabilizacji tuż przed pojawieniem się sił destabilizacji. Prostym językiem? Nim wykonasz ruch pewna grupa mięśni sekundę przed się zaktywuje. Dzięki temu tworzy się wydajna stabilizacja. Pod warunkiem, że Twój zarządca – Układ Nerwowy odpowiednio da rozkaz, a wykonawca mięsień pokornie go wykona! Przykład? Ponownie mięsień poprzeczny brzucha.
Globalne mięśnie stabilizujące wspierają wytwarzanie siły oraz kontrolują segmenty podczas wykonywanego ruchu, odgrywają rolę regulatora ruchu. Inaczej mówiąc, pomagają Ci wytworzyć ruch o odpowiedniej sile. Przykład takiego mięśnia to mm. skośny zewnętrzny brzucha.
Globalne mięśnie mobilizujące odpowiedzialne są za generowanie momentów obrotowych, są generatorami ruchu. Ich skurcz to praca koncentryczna objawiająca się w płaszczyźnie strzałkowej jako zgięcie/wyprost. (płaszczyzna strzałkowa to płaszczyzna w ruchu do przodu). Przykładem takiego mięśnia może być m. prosty brzucha, mm. piersiowy większy.
Jak to się ma do wydajności Twoich mięśni brzucha? Wspomniany podział sortuje mięśnie adekwatnie do ich funkcji oraz roli jaką pełnią w ruchu. Dobrym przykładem może być mięsień prosty brzucha. Zaliczamy go do mięśnia globalnie mobilizującego, czyli również do układu globalnego oraz mobilizatora. Jest też mięśniem fazowym. Jeśli jest nadmiernie trenowany, zaczyna dominować w ruchu nad pozostałymi mięśniami brzucha. Takimi jak skośnymi zewnętrznymi, wewnętrznymi i poprzecznym brzucha. Wtedy dochodzi do nieefektywnego kontrolowania ruchów rotacyjnych, osłabienia kontroli centralnej stabilizacji oraz możliwości powstania bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Następują straty energii w ruchu. Ruch staje się mniej wydajny, często nawet nie w pełni kontrolowany.
Zadaniowość mięśni brzucha
Wspomniany podział mięśni jest przydatny i jednocześnie trudny w identyfikacji. Należy jednak pamiętać, że często mięsień będzie pełnił funkcję nie tylko globalnego mobilizatora, ale również globalnego stabilizatora i/lub lokalnego stabilizatora. Czyli będzie posiadał trzy lub dwie rolę funkcjonalne.
Jak widzisz, na obrazku przedstawiłem piramidę, która dotyczy stabilności oraz wydajności ruchowej centralnej stabilizacji. Każda podstawa, nawet domu musi być solidna, aby w pełni przenosić obciążenia. Podstawa to lokalne mięśnie stabilizujące. Aktywują się chwilę przed wykonaniem ruchu. Mięśnie brzucha jako lokalne mięśnie stabilizujące odgrywają kluczową rolę w ochronie stawów oraz optymalnym ruchu. Dolegliwości bólowe mogą wyłączyć ich funkcje i mogą nawet pozostać w takim stanie po ustąpieniu dolegliwości.
Pierwsze piętro stanowią globalne mięśnie stabilizujące, które odpowiadają za regulację ruchu i wytwarzanie siły. Nie zapewniają wydajnej i bezpiecznej pozycji stawów jak lokalne mięśnie stabilizujące. Jeżeli lokalne mięśnie stabilizujące przestają działać, wówczas globalne mięśnie stabilizujące przejmą ich pracę. Do takiego efektu może dojść również w przypadku gdy mięśnie brzucha należące do grupy lokalnych stabilizatorów nie są wydajne np. przez zbyt duże wymagania treningowe. Odbiegają od możliwości osoby trenującej.
Globalne mięśnie mobilizujące włączają się i wyłączają w zależności od zadania ruchowego, jakie muszą wykonać.
Podsumowanie
Odnosząc się do piramidy wydajności mięśni oczywiste wydaje się, by zadbać o współpracę i optymalną pracę mięśni stabilizujących i mobilizujących podczas wytwarzania ruchu. Istotne będzie rozwijanie wzorców, schematów ruchowych, a nie samych mięśni brzucha. Jeżeli mięśnie nie są aktywowane poprawnie we wzorcu, wówczas dochodzi do zniekształcenia schematu ruchowego. Dobrym rozwiązaniem będzie stymulacja niedziałającego mięśnia we wzorcu, a następnie włączenie go do tego ruchu.
Autor: Dariusz Prusik
Jestem specjalistą terapii ruchowej. Trenerem z pasji. Prowadzę studio treningu OPTIMOVE w Bydgoszczy. Autorem bloga, którego czytasz. W trakcie pracy zawsze najpierw skupiam się na podopiecznym, dopiero potem na dysfunkcji ruchowej, bo problemy z ruchem i bólem nie istnieją w próżni. To człowiek choruje i człowieka leczymy, dlatego tak ważne jest dla mnie ludzkie podejście do każdego problemu z ruchem. Ciągle zdobywam nowe umiejętności, które przekładam na doświadczenia w pracy z pacjentami.
